یکی از مشکلات اصلی بازرگانان و واردکنندگان کالا در ایران، تخصیص ارز نیمایی و دولتی برای واردات است که توسط بانک مرکزی صورت می‌گیرد. این فرایند به سادگی انجام نمی‌شود و نیازمند طی مراحل مشخصی است. بررسی مفهوم تخصیص ارز وارداتی و مراحل لازم برای دریافت ارز از بانک مرکزی به شما کمک می‌کند تا با دید وسیع‌تری جزئیات این پروسه را ببینید.
تخصیص ارز وارداتی
برای تجارت کالا و خدمات میان دو کشور، استفاده از ارز که به‌عنوان یک وسیله پرداخت بین‌المللی پذیرفته شده و توسط دولت‌ها صادر می‌شود، ضروری است. تخصیص ارز وارداتی به معنای تأمین ارز مورد نیاز برای پرداخت هزینه‌های واردات کالا و خدمات خارجی است.
این وظیفه عموماً بر عهده بانک مرکزی یا سازمان‌های مرتبط با تجارت خارجی قرار دارد. این نهادها با توجه به سیاست‌ها و قوانین موجود، میزان و اولویت تخصیص ارز نیمایی و دولتی را مشخص می‌کنند.
عوامل متعددی مانند نیازهای اساسی کشور، سیاست‌های دولتی، منابع مالی، تعهدات بین‌المللی، معیارهای اقتصادی و تجاری، نرخ ارز و شرایط بازار می‌توانند بر تخصیص ارز وارداتی تأثیر بگذارند. هدف اصلی تخصیص ارز وارداتی این است که فرایند واردات کالاها به‌سرعت و با سهولت بیشتری انجام شود تا بازرگانان بتوانند مراحل واردات را به‌سادگی طی کنند.
در فرایند تخصیص ارز نیمایی و دولتی ، نهادهای مسئول معمولاً از روش‌های مختلفی برای اولویت‌بندی و تخصیص ارز استفاده می‌کنند. برای مثال، بر اساس اولویت‌های تعیین‌شده توسط دولت یا سازمان‌های مرتبط، لیستی از کالاها و خدمات وارداتی تهیه می‌شود و ارز موجود ابتدا به این کالاها و خدمات اختصاص می‌یابد.
تأمین نیازهای اساسی کشور مانند مواد غذایی، تجهیزات کشاورزی، داروها، سوخت و موارد مشابه معمولاً در اولویت بالاتری قرار دارند و به‌سرعت به آنها ارز اختصاص داده می‌شود.
قبل از بررسی مراحل اختصاص ارز برای واردات، لازم است با مفهوم تخصیص و انواع ارز آشنا شوید تا در طی فرایند به مشکلی برخورد نکنید.
انواع ارز در ایران
در ایران چندین نوع ارز مورد استفاده قرار می‌گیرد که ما در این جا به سه ارز دولتی، نیمایی و ارز آزاد می پردازیم.
ارز دولتی
ارز دولتی از سال 1396 به‌وجود آمد، زمانی که قیمت دلار در بازار ارز به‌طور قابل‌توجهی افزایش یافت. این نوع ارز با هدف تسهیل واردات کالا و کاهش هزینه‌ها و سرمایه اولیه توسط دولت و از طریق مرکز مبادلات ارزی به واردکنندگان (افراد حقیقی و حقوقی) تخصیص داده می‌شود.
به دلیل اینکه قیمت ارز دولتی پایین‌تر از ارز آزاد است، تخصیص آن تحت شرایط خاص و به‌صورت محدود انجام می‌شود. همچنین، تخصیص ارز دولتی برای واردات به دولت این امکان را می‌دهد که بر روی کالاهای خاص نظارت بیشتری داشته و قیمت تمام‌شده آنها را کاهش دهد. ارز دولتی به همه کالاها تخصیص نمی‌یابد و فقط به کالاهای اساسی زندگی مانند مواد غذایی (گندم، جو، ذرت و…)، داروها و تجهیزات پزشکی اختصاص داده می‌شود.
نوسان نرخ ارز در ایران همواره یکی از دغدغه‌های اصلی واردکنندگان کالا بوده است. معرفی ارز دولتی تا حدی این نگرانی‌ها را کاهش داد و به‌عنوان مشوقی برای انجام معاملات بین‌المللی عمل کرد.
ارز نیمایی
برای تهیه این ارز، افراد می‌توانند به سامانه نیما مراجعه کنند، جایی که صادرکنندگان و واردکنندگان به صورت آنلاین و اینترنتی فعالیت خود را در زمینه خرید و فروش ارز انجام می‌دهند. این ارز برای خرید و فروش ترخیص کالا صادراتی و وارداتی مجاز اختصاص یافته است.
ارز آزاد
ارز آزاد به حالتی اطلاق می‌شود که در آن، ارز یک کشور بدون دخالت مستقیم و گسترده بانک مرکزی و دولت، به صورت آزادانه در بازار مبادله می‌شود. در این وضعیت، نرخ ارز بر اساس نیروهای عرضه و تقاضا در بازار تعیین می‌شود و ارزش آن به تعادل بازار بستگی دارد.
در شرایط وجود ارز آزاد، هیچ محدودیت قانونی یا سیاسی بر خرید و فروش ارز اعمال نمی‌شود. افراد و شرکت‌ها می‌توانند به‌راحتی ارز خود را به دیگر واحدهای پولی تبدیل کرده و در تجارت خارجی و سرمایه‌گذاری‌های بین‌المللی شرکت کنند.
نرخ ارز در این بازار تحت تأثیر عوامل اقتصادی و بازاری قرار می‌گیرد و نهادهای مربوطه تنها در مواقع ضروری و برای حفظ ارزش ملی ممکن است در بازار مداخله کنند. برای تهیه ارز آزاد می‌توان به صرافی‌ها مراجعه کرد یا آن را از دلالان خریداری نمود.
ویژگی‌های سامانه نیما
یکی از ویژگی‌های مهم سامانه نیما، امنیت در معاملات است. در این سامانه، فروشندگان ارز درخواست‌های خود را برای خرید و فروش ارز به صورت آنلاین ثبت می‌کنند. صرافی‌ها در سامانه نیما نقش واسطه را دارند و معاملات ارزی را تسهیل می‌کنند. به عبارت دیگر، سامانه نیما به عنوان یک واسطه عمل می‌کند و سامانه‌های جامع تجارت و واحدهای تجارت برون‌مرزی را به یکدیگر متصل می‌کند.
تعیین نرخ ارز در سامانه نیما به وسیله‌ی خود سامانه صورت می‌گیرد. یکی از مزایای بارز ارز نیمایی این است که در شرایط تحریم‌ها، امکان تهیه این ارز از طریق سامانه نیما وجود دارد. در این سامانه، صرافی‌ها بدون واسطه و دخالت مستقیم، ارز مورد نیاز خود را از فروشندگان خارجی تأمین می‌کنند.
از آنجایی که نرخ ارز آزاد بسیار بالاست و می‌تواند به واردکنندگان و مردم کشور فشار اقتصادی زیادی وارد کند، دولت به منظور کاهش این فشار اقتصادی سامانه‌ای به نام سامانه نیما راه‌اندازی کرده است. این سامانه امکان ارتباط مستقیم واردکنندگان با صادرکنندگان و صرافی‌ها را برای خرید ارز با نرخ پایین‌تر فراهم می‌کند.
به طور کلی، ارز نیمایی در مقایسه با ارز دولتی گران‌تر است، اما قیمت آن کمتر از ارز آزاد است. اغلب واردکنندگان به کشور تمایل دارند که با تخصیص ارز نیمایی و دولتی کالاهای خود را ثبت و وارد کنند.
فرایند کلی تخصیص ارز نیمایی و دولتی
فرایند اختصاص ارز و دریافت مجوزات لازم برای بازرگانی خارجی ممکن است بسته به قوانین و مقررات کشور مبدا و مقصد، نوع کالا، میزان تجارت و سیاست‌های ارزی آن کشور متفاوت باشد. اما در کل، مراحل عمده‌ای که معمولاً باید انجام شود عبارتند از:
- ثبت سفارش و قرارداد تجاری: ابتدا باید قرارداد تجاری با صادرکننده یا واردکننده بسته شود و شرایط مالی، ارزی و تجاری مورد توافق قرار گیرد.
- درخواست ارز: واردکننده برای پرداخت هزینه‌های مربوط به واردات (مانند هزینه‌های مربوط به خرید کالا و هزینه‌های حمل و نقل بین الملل) نیاز به ارز خارجی دارد. برای این منظور، باید به بانک مرکزی یا بانک‌های مجاز مراجعه کرده و درخواست اختصاص ارز کرده و مدارک لازم را ارائه کند.
- اخذ مجوزات لازم: بسته به نوع کالا و شرایط معامله، ممکن است برای صادرات کالا یا واردات به یک کشور خاص، مجوزات خاصی مورد نیاز باشد. برای مثال، ممکن است نیاز به مجوز صادرات، مجوز واردات، گواهی اصالت، گواهی بازرسی و… باشد.
- تخصیص ارز: پس از تایید درخواست تخصیص ازر نیمایی و دولتی و دریافت مجوزات لازم، بانک مرکزی یا بانک مجاز ارز مربوطه مبلغ مورد نیاز را به واردکننده پرداخت می‌کند یا ارز را برای واردکننده خریداری می‌کند.
- تسویه مالی: پس از دریافت ارز، واردکننده معمولاً پرداخت را به صادرکننده انجام می‌دهد و معامله به پایان می‌رسد.
این مراحل به طور کلی نشان دهنده فرایند اختصاص ارز و دریافت مجوزات لازم برای بازرگانی خارجی هستند. با این حال، بسته به شرایط خاص هر معامله و قوانین مربوطه، جزئیات و مراحل دقیق می‌توانند متفاوت باشند.
نحوه تخصیص ارز برای واردات کالاهای مختلف
کالاها به چهار دسته تقسیم می‌شوند که هر کدام نیازمند روش‌های مختلفی برای تخصیص ارز وارداتی هستند. این دسته‌ها عبارتند از:
دسته اول: کالاهای اساسی و مواد اولیه
کالاهای اساسی و مواد اولیه که توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) تعیین می‌شوند، در این دسته قرار دارند. منابع تأمین ارز برای این دسته از کالاها، درآمدهای نفتی کشور است.
دسته دوم: مواد اولیه واسطه‌ای و سرمایه‌ای
مواد اولیه واسطه‌ای و سرمایه‌ای در این دسته جای می‌گیرند. تأمین ارز برای این دسته از طریق صادرات مواد معدنی، محصولات پتروشیمی و فولاد صورت می‌گیرد.
دسته سوم: کالاهای مصرفی
کالاهای مصرفی به این دسته تعلق دارند. ارز وارداتی به این دسته از کالاها تخصیص داده نمی‌شود.
دسته چهارم: کالاهای غیرقانونی یا خلاف شرع
این دسته شامل کالاهای غیرقانونی و کالاهایی است که خلاف شرع هستند. تخصیص ارز برای واردات این نوع کالاها انجام نمی‌شود.
مراحل اصلی تخصیص ارز وارداتی
تخصیص ارز نیمایی و دولتی وارداتی به بازرگانان در ایران مستلزم طی مراحل زیر است:
دریافت مجوز واردات کالا: در ابتدا، فردی که قصد واردات کالا را دارد باید از وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) مجوز لازم را دریافت کند. این فرلیند شامل ثبت نام در سامانه جامع تجارت و تکمیل مراحل ثبت سفارش است. پس از تأیید سازمان‌های مربوطه، مجوز واردات صادر می‌شود.
انتخاب بانک عامل: واردکننده باید یک بانک عامل را به عنوان واسطه بین خود و بانک مرکزی انتخاب کند، زیرا ارتباط مستقیم با بانک مرکزی تنها تحت شرایط خاص امکان‌پذیر است. بانک عامل نقش واسطه‌گری را در این فرایند ایفا می‌کند.
انتظار برای تخصیص ارز نیمایی و دولتی: پس از دریافت مجوز واردات و تحویل آن به بانک عامل، این مدارک به بانک مرکزی ارسال می‌شوند. واردکننده در لیست انتظار تخصیص ارز قرار می‌گیرد و درخواست‌ها به ترتیب رسیدگی می‌شوند.
فرآیند تخصیص ارز توسط بانک مرکزی بین 30 تا 60 روز طول می‌کشد. اگر طی این مدت خرید انجام نشود، زمان تخصیص مجدداً به تعویق می‌افتد.
مزایای تخصیص ارز وارداتی
تخصیص ارز وارداتی در ایران می‌تواند فواید و مزایای متعددی داشته باشد، از جمله:
- توسعه صنعتی: با واردات تجهیزات صنعتی، ماشین‌آلات و تکنولوژی پیشرفته، بخش صنعت کشور توسعه می‌یابد.
- حفظ سلامت و رفاه جامعه: واردات مواد غذایی و دارو به حفظ سلامت و رفاه جامعه کمک می‌کند.
- جلوگیری از واردات کالاهای غیرقانونی: تخصیص ارز وارداتی می‌تواند به کنترل و جلوگیری از واردات کالاهای غیر قانونی کمک کند.
- کارآفرینی: واردات کالاهای صحیح می‌تواند به ایجاد فرصت‌های کارآفرینی و توسعه کسب‌وکارها منجر شود. آگاهی از حجم نقدینگی: تخصیص ارز وارداتی می‌تواند به بهبود مدیریت نقدینگی و پایش اقتصادی کمک کند.
چالش‌ها و محدودیت‌های تخصیص ارز وارداتی
تخصیص ارز وارداتی در ایران ممکن است با چالش‌ها و محدودیت‌های زیر مواجه شود:
- تحریم‌ها: تحریم‌های بین‌المللی در دهه گذشته تأثیر قابل توجهی بر واردات کشور داشته‌اند. این تحریم‌ها محدودیت‌هایی بر تخصیص ارز وارداتی اعمال کرده و آزادی و انعطاف‌پذیری در تجارت بین‌المللی را کاهش داده‌اند.
- کاهش درآمدهای نفتی: کاهش قیمت نفت و تحریم‌های مربوط به صادرات نفت، درآمدهای نفتی ایران را کاهش داده است. این مسئله می‌تواند تخصیص ارز وارداتی را محدود کرده و بر مبادلات بین‌المللی تأثیر منفی بگذارد.
- نرخ ارز نامناسب: تغییرات ناگهانی در نرخ ارز می‌تواند عدم اطمینان و عدم پیش‌بینی‌پذیری در تجارت بین‌المللی ایجاد کند، که تصمیم‌گیری‌های مربوط به تخصیص ارز را دشوار می‌سازد.
خدمات دیده بان تجارت در زمینۀ تخصیص ارز نیمایی و دولتی
شرکت دیده‌بان تجارت با برنامه‌ریزی دقیق و استفاده از تکنولوژی‌های نوین، تمامی فرایندهای مرتبط با تکمیل فرم‌های مربوطه، اخذ مجوزها و پیگیری کامل ارز را برای تجار و بازرگانان عزیز کشورمان به انجام می رساند. این شرکت با تیم متخصص و مجرب خود، از ابتدا تا انتها، کلیه امور مربوط به تخصیص ارز نیمایی و دولتی را به دقت مدیریت و پیگیری می‌کند.
از جمله خدمات ارائه شده توسط شرکت دیده‌بان تجارت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تکمیل فرم‌های مربوطه: این شرکت با ارائه خدمات تکمیل فرم‌های لازم برای درخواست‌ها و مجوزها، این مراحل را برای بازرگانان ساده و قابل دسترس می‌کند.
- اخذ مجوزها: با ارتباط مستقیم با نهادهای مربوطه، شرکت دیده‌بان تجارت مسئولیت اخذ مجوزهای مورد نیاز را بر عهده می‌گیرد و این فرآیند را برای مشتریان خود تسهیل می‌کند.
- پیگیری تا اختصاص ارز: این شرکت تا زمانی که ارز مورد نیاز برای مشتریان به آنها اختصاص یابد، فرآیند پیگیری را ادامه می‌دهد و به مشتریان خود در این زمینه کمک می‌کند.
به طور خلاصه، شرکت دیده‌بان تجارت با تخصص و تجربه خود، بازرگانان را در تمامی مراحل مرتبط با تخصیص ارز، از ابتدا تا انتها همراهی می‌کند و این فرآیند را برای آنها بهبود می‌بخشد.
جمع بندی
تأمین نیازهای اساسی مانند مواد غذایی، داروها و سایر کالاهای ضروری برای جامعه از اهمیت بالایی برخوردار است. محدودیت‌های مالی در تخصیص ارز نیمایی و دولتی می‌تواند توانایی کشور در تأمین این نیازها را کاهش داده و منجر به مشکلات اجتماعی و اقتصادی شود. بنابراین، تخصیص ارز نیمایی و دولتی باید با مدیریت دقیق، شفافیت، برنامه‌ریزی مؤثر و کنترل‌های مناسب انجام شود تا این چالش‌ها پیش‌بینی شوند و بهبود یابند.
شرکت بازرگانی دیده‌بان تجارت با بیش از 10 سال سابقه در حوزۀ تجارت بین‌الملل تمامی خدمات مورد نیاز شما تجار و بازرگانان اعم از واردات، صادارات، ترخیص کالا، حمل و نقل بین المللی و انجام تشریفات گمرکی را پوشش می‌دهد. جهت کسب اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره با شماره‌تلفن: 09178295849 تماس حاصل فرمایید.
