در دنیای تجارت بین‌الملل، درک دقیق مفاهیم و فرآیندهای مختلفی که در زنجیره تأمین جهانی نقش‌آفرینی می‌کنند، از اهمیت بالایی برخوردار است. دو مفهوم کلیدی که بسیاری از تجار و بازرگانان با آن‌ها مواجه می‌شوند، “ترانزیت” و “ترانشیپ” هستند. این دو واژه به ظاهر مشابه، تفاوت‌های مهمی در معنا و کاربرد دارند. درک درست تفاوت‌های ترانزیت و ترانشیپ می‌تواند به بهینه‌سازی فرآیندهای تجاری و کاهش هزینه‌ها کمک کند.
اهمیت این مفاهیم در تجارت بین‌الملل، به دلیل تأثیر مستقیم آن‌ها بر کارایی و رقابت‌پذیری شرکت‌ها در بازار جهانی است. درک صحیح تفاوت‌های ترانزیت و ترانشیپ به تجار کمک می‌کند تا تصمیمات بهتری درباره مسیرهای حمل و نقل و روش‌های لجستیکی خود بگیرند و از مزایای هر یک به بهترین شکل بهره‌برداری کنند.
هدف از نگارش این مقاله، بررسی جامع و دقیق تفاوت‌های ترانزیت و ترانشیپ است. در انتهای این مقاله تجار و بازرگانان با شناخت بهتر این مفاهیم قادر خواهند بود، فرآیندهای تجاری خود را بهبود ببخشند و از هزینه‌های اضافی جلوگیری کنند.
ترانزیت و ترانشیپ چه هستند؟
ترانزیت (Transit) ترانزیت به انتقال مستقیم کالا از مبدأ به مقصد نهایی از طریق یک یا چند کشور واسطه اشاره دارد، بدون آنکه کالاها در این کشورها تخلیه یا تغییر وضعیت دهند. هدف اصلی ترانزیت کاهش هزینه‌ها و تسریع حمل و نقل است، به طوری که کالاها از مسیرهای میانجی به سرعت عبور کنند و مستقیماً به مقصد نهایی برسند.
ترانشیپ (Transshipment) شامل تخلیه و بارگیری مجدد کالاها در یک نقطه میانی مانند یک بندر یا مرکز لجستیکی است. این فرآیند زمانی به کار می‌رود که حمل مستقیم به مقصد نهایی ممکن یا بهینه نباشد. ترانشیپ به منظور تغییر وسیله حمل یا تغییر مسیر انجام می‌شود و ممکن است به دلیل پیچیدگی‌های عملیاتی و نیاز به هماهنگی میان وسایل حمل مختلف، هزینه و زمان بیشتری نسبت به ترانزیت داشته باشد. در نهایت، هر دو فرآیند به تجار این امکان را می‌دهند تا بر اساس نیازهای لجستیکی و اقتصادی خود، بهترین مسیر را برای انتقال کالاهایشان انتخاب کنند.
تفاوت‌های ترانزیت و ترانشیپ در زنجیره تأمین بین‌المللی
همانگونه که اشاره شد ترانزیت در زنجیره تأمین زمانی به‌کار می‌رود که کالا باید بدون تغییر وضعیت یا توقف طولانی، از یک کشور به کشور دیگر عبور کند. این فرآیند به ویژه در کریدورهای حمل و نقل بین‌المللی مانند راه‌های زمینی یا دریایی بین قاره‌ای کاربرد دارد. در مقابل، ترانشیپ بیشتر در بنادر بزرگ جهان رخ می‌دهد که در آن‌ها کالاها از کشتی‌های بزرگ به کشتی‌های کوچکتر یا از یک نوع وسیله حمل به وسیله دیگر انتقال داده می‌شوند.
مراحل اجرای ترانزیت و ترانشیپ
ترانزیت:
- ورود کالا به مرز کشور
- اعلام اطلاعات به گمرک و دریافت مجوز
- بررسی و تایید گمرک
- عبور کالا از کشور بدون تخلیه
- خروج کالا از مرز به سمت کشور مقصد
ترانشیپ:
- واردات کالا به کشور واسطه
- تخلیه کالا از وسیله حمل اول
- ذخیره‌سازی کالا در انبار یا محفظه موقت
- بارگیری مجدد کالا روی وسیله حمل دیگر
- ارسال کالا به مقصد نهایی
تفاوت ترانزیت و ترانشیپ در مدیریت لجستیک و حمل و نقل
مدیریت لجستیک در ترانزیت بیشتر به هماهنگی با گمرکات و عبور کالاها از مرزها مرتبط است، در حالی که در ترانشیپ، پیچیدگی‌هایی چون تخلیه و بارگیری مجدد کالاها و هماهنگی با چندین شرکت حمل و نقل دخیل است. مدیریت بهتر زمان و فضا از چالش‌های اصلی ترانشیپ است.
مستندات مورد نیاز:
در ترانزیت، مستندات مانند بارنامه، گواهی ترانزیت، و اظهارنامه گمرکی لازم است. در ترانشیپ، علاوه بر این مستندات، گواهی تخلیه و بارگیری مجدد نیز ضروری است.
مقایسه هزینه‌های مرتبط با ترانزیت و ترانشیپ
ترانزیت:
هزینه‌های ترانزیت به‌طور عمده شامل هزینه‌های گمرکی، هزینه‌های حمل و نقل، بیمه و سایر هزینه‌های عبوری از مرز است. این هزینه‌ها معمولاً کمتر از ترانشیپ هستند چون در این فرآیند کالا تغییر وسیله حمل نمی‌دهد.
ترانشیپ:
هزینه‌های ترانشیپ معمولاً بالاتر از ترانزیت است، زیرا فرآیند تخلیه و بارگیری مجدد کالا، انبارداری، هزینه‌های جابجایی بین چندین وسیله حمل و هزینه‌های مربوط به تأخیر در زمان باعث افزایش هزینه‌ها می‌شود.
تفاوت‌های زمانی در تحویل کالا
ترانزیت:
زمان تحویل در ترانزیت معمولاً سریع‌تر است زیرا کالا از یک مسیر مستقیم عبور می‌کند و تغییرات کمی در فرآیند حمل و نقل ایجاد می‌شود.
ترانشیپ:
در ترانشیپ، زمان تحویل کالا ممکن است بیشتر شود به‌دلیل توقف‌های موقت برای تخلیه و بارگیری مجدد کالا. این فرآیند ممکن است با تأخیر همراه باشد، به‌ویژه اگر حمل و نقل بین‌المللی با چندین وسایل مختلف انجام شود.
تفاوت‌های قانونی و مقرراتی ترانزیت و ترانشیپ
در جمهوری اسلامی ایران، قوانین مرتبط با ترانزیت کالاها از طریق قانون حمل و نقل و عبور کالاهای خارجی از قلمرو جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۳۷۴ تعیین شده است. بر اساس این قانون، ترانزیت خارجی به فرآیند عبور کالا از خاک ایران به مقصد کشوری دیگر بدون وارد شدن به بازار داخلی کشور اطلاق می‌شود.
در این فرآیند، کالاها تحت نظارت گمرک قرار دارند و باید تمامی اطلاعات مربوط به کالا، وسیله حمل و مقصد نهایی به گمرک اعلام شود.
از ویژگی‌های مهم ترانزیت در ایران این است که کالاهای ترانزیتی نمی‌توانند وارد بازار داخلی ایران شوند و باید پس از عبور از کشور، به مقصد نهایی در کشور ثالث ارسال شوند. چنانچه صاحب کالا بخواهد آن را وارد بازار ایران کند این کالا مشمول قانون واردات خواهد شد. همچنین، مدت زمان مشخصی برای عبور کالاها از کشور تعیین می‌شود و هرگونه تأخیر باید به اطلاع گمرک برسد.
از طرفی لازم توجه است که ترانشیپ به‌طور جداگانه و خاص در قانون حمل و عبور کالاهای خارجی تعریف نشده است، و بیشتر تحت مقررات کلی گمرکی و نواحی ویژه اقتصادی قرار می‌گیرد که بیشتر به ترانزیت کالاها اشاره دارد.
در حقیقت، ترانشیپ به‌عنوان فرآیندی مستقل و به‌طور خاص در قوانین گمرکی جمهوری اسلامی ایران به وضوح مورد اشاره قرار نگرفته است و این فرآیند بیشتر تحت چارچوب‌های کلی‌تر گمرکی و حمل و نقل بین‌المللی اعمال می‌شود.
ریسک و چالش‌ها
مقایسه ریسک‌های قانونی و تجاری:
ترانزیت:
ریسک‌های ترانزیت بیشتر مربوط به مسائل گمرکی و عبور غیرقانونی کالا از مرزها است. همچنین، تأخیر در ارسال کالا و مسائل مربوط به گمرک می‌تواند چالش‌های قانونی به‌وجود آورد.
ترانشیپ:
در ترانشیپ، ریسک‌ها به دلیل دخالت چندین نقطه انتقال کالا و تغییر وسیله حمل به‌طور فزاینده‌ای افزایش می‌یابد. تخلیه کالا، احتمال آسیب به کالاها و مسائل مربوط به نظارت گمرکی می‌تواند مشکلات قانونی و تجاری به‌وجود آورد.
چالش‌های پیش رو:
یکی از چالش‌های اصلی ترانزیت، مدیریت زمان و مسیر است، در حالی که در ترانشیپ، مسائل مربوط به هماهنگی حمل و نقل بین‌المللی، انبارداری و مدیریت فضا از چالش‌های عمده هستند.
روش‌های مدیریت ریسک:
در ترانزیت، استفاده از بیمه‌نامه‌ها و پیگیری دقیق فرآیند گمرکی می‌تواند ریسک‌ها را کاهش دهد. در ترانشیپ، مدیریت دقیق فرآیند تخلیه و بارگیری مجدد و نظارت بر تمامی مراحل حمل و نقل ضروری است.
موارد کاربردی: کی ترانزیت و کی ترانشیپ؟
در فرآیندهای حمل و نقل بین‌المللی، هر دو روش ترانزیت و ترانشیپ بسته به نیازهای خاص تجاری و شرایط حمل‌ونقل، کاربردهای ویژه‌ای دارند. در این بخش، به بررسی موقعیت‌هایی می‌پردازیم که در آن‌ها استفاده از هر یک از این روش‌ها منطقی‌تر و مناسب‌تر است.
موقعیت‌هایی که استفاده از ترانزیت منطقی‌تر است:
- انتقال سریع کالا
- میزان تقاضا و حجم بالا
- کالاهایی که نیاز به تغییر در مسیر ندارند
مثال:
صنعت خودروسازی: در این صنعت، کالاهایی مانند قطعات خودرو که به سرعت و در مقادیر زیاد باید منتقل شوند، معمولاً از مسیرهای ترانزیت استفاده می‌کنند تا به‌طور مستقیم به کارخانه‌های مونتاژ در مقصد برسند.
موقعیت‌هایی که ترانشیپ انتخاب بهتری است:
نیاز به تغییر وسیله حمل به دلیل نوع کالا
استفاده از مسیرهای چندگانه
حمل کالا به مقصدهای دوردست یا به مناطق بدون دسترسی مستقیم
مثال:
صنعت نفت و گاز: در این صنعت، ترانشیپ معمولاً برای انتقال مواد خام بین کشتی‌ها در دریا استفاده می‌شود. به‌طور مثال، نفت خام می‌تواند از یک کشتی به کشتی دیگر در دریا منتقل شود تا به بندرهای دورتر یا پالایشگاه‌ها در کشور دیگر برسد.
صنعت کالاهای مصرفی: در این صنعت، اگر کالاها از چند کشور مختلف عبور کنند یا نیاز به تغییر وسیله حمل داشته باشند، ترانشیپ بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد. مثلاً کالاهایی که ابتدا به بندرهای مرکزی وارد شده و سپس به مقاصد مختلف داخلی یا خارجی ارسال می‌شوند.
سخن پایانی
همانطور که اشاره شد برای زمانی که سریع‌ترین روش انتقال کالا مورد نظر است و کالا باید از یک کشور به‌طور مستقیم به کشور دیگر منتقل شود ترانزیت پیشنهاد می شود. این روش در حجم بالا و در مواردی که تغییر وسیله حمل غیرضروری است، کاربرد بیشتری دارد. از طرفی ترانشیپ برای زمانی که تغییر وسیله حمل یا استفاده از مسیرهای چندگانه ضروری است. این روش برای کالاهایی که نیاز به تخلیه و بارگیری مجدد دارند یا به مقصدهایی ارسال می‌شوند که امکان دسترسی مستقیم به آن‌ها وجود ندارد، مناسب است.
هلدینگ بازرگانی دیده بان تجارت با بیش از یک دهه تجربه در زمینه حمل و نقل بین المللی و ترانزیت به شما کمک می کند تا براساس نوع کالا، مبدا و مقصد آن بهترین و بهینه ترین روش را انتخاب کنید. برای مشاوره رایگان در این زمینه همین حالا با کارشناسان ما تماس بگیرید.
