حمل و نقل صادراتی کالا شامل فرآیندی پیچیده و چندمرحله‌ای است که با توجه به قوانین و مقررات داخلی و بین‌المللی صورت می‌گیرد. این فرآیند شامل مراحل متعددی می‌باشد. در ادامه به بررسی جزئیات هر یک از این مراحل پرداخته می‌شود:
روش‌های مختلف حمل و نقل صادراتی:
– حمل و نقل دریایی:
این روش بیشترین حجم کالاهای صادراتی را پوشش می‌دهد و به دلیل هزینه نسبتاً پایین و ظرفیت بالای کشتی‌ها، پرکاربردترین روش برای صادرات کالا از ایران است. بنادر مهم ایران مانند بندر عباس، بندر امام خمینی و بندر چابهار از جمله نقاط کلیدی صادرات کالاها هستند.
– حمل و نقل هوایی:
این روش برای کالاهای با ارزش بالا، حساس و یا زمان‌بر (مانند تجهیزات پزشکی یا قطعات الکترونیکی) استفاده می‌شود. فرودگاه بین‌المللی امام خمینی تهران یکی از مهمترین مبادی خروجی کالاهای هوایی است.
– حمل و نقل زمینی:
این روش عمدتاً برای حمل و نقل صادراتی به کشورهای همسایه مانند ترکیه، عراق، و افغانستان به کار می‌رود. از جمله مسیرهای مهم زمینی می‌توان به مرزهای بازرگان، دوغارون، و شلمچه اشاره کرد.
شیوه‌های تحویل کالا در حمل و نقل صادراتی:
در این بخش، شیوه‌های مختلف تحویل کالا در حمل و نقل بین‌المللی به تفصیل شرح داده شده‌اند:
گروه E – تحویل کالا در محل مبدا– EXW (Ex works):
در این روش، کالا در محل تولید یا انبار فروشنده به خریدار تحویل داده می‌شود و خریدار مسئولیت کلیه هزینه‌ها و ریسک‌های حمل و نقل از این نقطه به بعد را بر عهده دارد.
گروه F – تحویل کالا به خریدار بدون پرداخت کرایه حمل در مبدا- FCA (Free Carrier):
کالا به اولین حمل‌کننده در محل مبدا تحویل داده می‌شود، خواه کامیون، قطار یا هواپیما باشد. از این نقطه به بعد، مسئولیت بارگیری و حمل و نقل بر عهده خریدار است.
– FAS (Free Alongside Ship):
کالا در کنار کشتی در بندر مبدا تحویل داده می‌شود. مسئولیت فروشنده تا همین نقطه است و از اینجا به بعد، هزینه‌ها و ریسک‌ها بر عهده خریدار است.
– FOB (Free On Board):
کالا بر روی عرشه کشتی در مبدا تحویل داده می‌شود. پس از عبور کالا از نرده کشتی، مسئولیت فروشنده پایان می‌یابد و خریدار مسئول هزینه‌ها و ریسک‌های حمل و نقل می‌شود.
گروه C – تحویل کالا در مبدا با پرداخت کرایه حمل
– CFR (Cost and Freight):
هزینه حمل تا مقصد توسط فروشنده پرداخت می‌شود، اما ریسک‌ها و هزینه‌های بیمه بر عهده خریدار است. این روش مخصوص حمل دریایی است و مسئولیت فروشنده با بارگیری کالا به پایان می‌رسد.
– CIF (Cost, Insurance and Freight):
مشابه CFR، با این تفاوت که هزینه بیمه نیز بر عهده فروشنده است. مسئولیت فروشنده با بارگیری کالا به کشتی پایان می‌یابد.
– CPT (Carriage Paid To):
هزینه حمل تا مقصد توسط فروشنده پرداخت می‌شود، اما ریسک‌ها پس از تحویل به اولین حمل‌کننده به خریدار منتقل می‌شود. این روش بیشتر برای حمل زمینی یا هوایی استفاده می‌شود.
– CIP (Carriage and Insurance Paid to):
مشابه CPT، با این تفاوت که هزینه بیمه نیز بر عهده فروشنده است. مسئولیت فروشنده تا تحویل به نقطه توافق شده ادامه دارد.
گروه D – تحویل کالا در مقصد- DAF (Delivered At Frontier): تحویل در مرز تعیین شده.
– DES (Delivered Ex Ship): تحویل در عرشه کشتی در مقصد.
– DEQ (Delivered Ex Quay): تحویل در اسکله در مقصد.
– DDU (Delivered Duty Unpaid): تحویل در مقصد بدون پرداخت حقوق و عوارض گمرکی.
– DDP (Delivered Duty Paid): تحویل در مقصد با پرداخت حقوق و عوارض گمرکی توسط فروشنده.
اسناد حمل و نقل صادراتی: اهمیت و انواع آن
اسناد حمل و نقل صادراتی شامل مدارکی هستند که اطلاعات جامعی از محصولات و کالاهای صادراتی را در بر می‌گیرند. این اسناد به عنوان شناسنامه کالا عمل می‌کنند و مشخصات محمولات را ثبت می‌کنند. در حمل و نقل صادراتی و معاملات خارجی، این اسناد نقشی حیاتی دارند و برای ترخیص کالا و انجام تشریفات گمرکی ضروری هستند.
هرگونه نقص یا اشکال در این اسناد می‌تواند به مشکلات جدی منجر شود، از جمله تاخیر در پرداخت وجه به فروشنده و موانع در ترخیص و دریافت کالا از گمرک. به همین دلیل، دقت و صحت در تهیه و ارائه این اسناد اهمیت بسیاری دارد.
اسناد حمل به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند: اسناد حمل متعارف و اسناد حمل نامتعارف. در زیر، انواع اسناد هر دسته معرفی شده‌اند:
اسناد حمل متعارف (Conventional):
– بارنامه (Bill of Lading – B/L): سندی که حمل‌کننده به فرستنده کالا صادر می‌کند و نشان‌دهنده مالکیت و قرارداد حمل کالا است.
– پیش فاکتور (Proforma Invoice): سندی که شرایط فروش کالا را قبل از ارسال نهایی مشخص می‌کند.
– فاکتور (Commercial Invoice): سندی که جزئیات خرید و فروش کالا را شامل می‌شود.
– لیست بسته‌بندی یا عدل‌بندی (Packing List): سندی که محتویات و مشخصات بسته‌بندی کالاها را مشخص می‌کند.
– پکینگ لیست ریز (Detail Packing List): نسخه دقیق‌تری از لیست بسته‌بندی که شامل جزئیات بیشتر است.
– گواهی مبدا (Certificate of Origin): سندی که کشور مبدا تولید کالا را تعیین می‌کند.
– بیمه‌نامه (Insurance Policy): سندی که پوشش بیمه‌ای کالاها در طول حمل و نقل را مشخص می‌کند.
– گواهی آزمایش یا بازرسی (Test Report or Inspection Certificate): سندی که نتایج آزمایش‌ها و بازرسی‌های انجام شده بر روی کالاها را ارائه می‌دهد.
– گواهی‌نامه صادرات (Export Certificate): سندی که مجوز و تاییدیه صادرات کالا را نشان می‌دهد.
این اسناد، پایه و اساس تمامی معاملات و حمل و نقل صادراتی را تشکیل می‌دهند و به منظور اطمینان از صحت و امنیت فرآیندهای تجاری مورد استفاده قرار می‌گیرند.
اسناد حمل نامتعارف یا خاص
اسناد حمل نامتعارف یا خاص، بسته به ویژگی‌های خاص کالاهایی که قرار است حمل شوند، متفاوت هستند. در صورتی که کالا جزو کالاهای خاص باشد، علاوه بر اسناد متعارف، نیاز به تهیه اسناد زیر نیز می‌باشد:
– سیاهه تایید شده (Legalized Invoice): سندی که توسط مقامات قانونی مربوطه تایید شده است.
– سیاهه گواهی شده (Certified Invoice): سندی که توسط یک نهاد رسمی گواهی شده است.
– سیاهه کنسولی (Consular Invoice): سندی که توسط کنسولگری کشور مقصد تایید شده است.
– گواهی وزن (Weight Certificate): سندی که وزن دقیق کالا را مشخص می‌کند.
– گواهی لیست سیاه (Black List Certificate): سندی که نشان می‌دهد کالا در لیست سیاه تحریم‌ها یا محدودیت‌ها قرار ندارد.
– گواهی آنالیز سازنده کالا (Manufacturer Analysis Certificate) یا گواهی سازنده (Manufacture Declaration): سندی که مشخصات و کیفیت کالا را توسط سازنده تایید می‌کند.
– گواهی ضد عفونی (Fumigation Certificate): سندی که تایید می‌کند کالا قبل از حمل ضد عفونی شده است.
– گواهی بهداشت و سلامت (Health Veterinary & Sanitary Certificate): سندی که سلامت و بهداشت کالا، به ویژه کالاهای دامی و غذایی، را تایید می‌کند.
– گواهی بازرسی کالا در مبدا (COI – Certificate of Inspection): سندی که نتایج بازرسی کالا در مبدا را ارائه می‌دهد.
این اسناد خاص، برای حمل و نقل کالاهای ویژه و حساس ضروری هستند و تضمین می‌کنند که کالاها مطابق با استانداردها و مقررات بین‌المللی حمل می‌شوند.
بارنامه‌ها و راهنامه‌ها در حمل و نقل صادراتی
بارنامه یکی از حیاتی‌ترین اسناد در حمل و نقل صادراتی است که پس از ارسال کالا توسط شرکت حمل‌کننده صادر می‌شود. این سند چهار ویژگی اصلی دارد:
- تایید قرارداد حمل و نقل: بارنامه نشان‌دهنده وجود قرارداد حمل و نقل است، هرچند خود بارنامه قرارداد نیست، بلکه نشان می‌دهد که قراردادی برای حمل کالا بین طرفین منعقد شده است.
- دریافت کالا به نفع مشتری: بارنامه اثبات می‌کند که کالا توسط شرکت حمل‌کننده دریافت شده و به نفع مشتری تحویل گرفته شده است.
- نشان‌دهنده مالکیت کالا: دارنده بارنامه می‌تواند محموله را دریافت کند یا از طریق ظهرنویسی مالکیت آن را به فرد دیگری منتقل کند.
- بارگیری کالا بر روی وسیله حمل و نقل: این سند تایید می‌کند که کالا بر روی وسیله حمل و نقل بارگیری شده است.
علاوه بر این، بارنامه معمولاً قابل معامله است، مگر اینکه عبارت “غیر قابل معامله” روی آن درج شده باشد.
بارنامه دریایی (Ocean B/L):
بارنامه دریایی توسط شرکت حمل‌کننده دریایی صادر می‌شود و به چند نسخه اصلی تقسیم می‌شود. این اسناد از اهمیت زیادی برخوردارند زیرا اگر یکی از نسخه‌ها از دست رفت، صاحب کالا همچنان می‌تواند با استفاده از نسخه‌های دیگر، ادعای خود را ثابت کرده و کالا را دریافت کند.
اطلاعات مهمی که در بارنامه دریایی ذکر می‌شود عبارتند از:
– نام و آدرس گیرنده / فرستنده
– مبدا / مقصد که بارگیری / تخلیه انجام می‌شود
– شرح دقیق کالا
– نام کشتی
– جزئیات کالا از جمله وزن، حجم و تعداد بسته‌ها
– شرایط پرداخت هزینه حمل
– نام شخص یا شرکتی که باید در مقصد از رسیدن کالا مطلع شود
– محل بارگیری
– تاریخ صدور بارنامه
بارنامه هوایی (Air Way B/L):
بارنامه هوایی در سه نسخه اصلی صادر می‌شود که شامل نسخه شرکت حمل‌کننده، نسخه گیرنده کالا و نسخه فرستنده کالا است. فرستنده کالا می‌تواند پس از تحویل کالا به شرکت هواپیمایی و دریافت بارنامه، تا قبل از ارائه به بانک، نسبت به تغییر نام و آدرس گیرنده اقدام نماید.
راهنامه کامیون (CMR):
راهنامه کامیون یک سند است که برای حمل کالا با کامیون صادر می‌شود. این سند، مشابه بارنامه است با این تفاوت که قابلیت معامله شدن را ندارد. راهنامه معمولاً شش تا چهارده نسخه دارد، که از این تعداد سه نسخه اصلی است و برای شرکت حمل‌کننده، فرستنده و گیرنده کالا است. سایر نسخه‌ها نیز در گمرکات استفاده می‌شود.
این سند شامل اطلاعات زیر می‌شود:
– نام و آدرس گیرنده / فرستنده
– نام و آدرس حمل‌کننده
– تاریخ و محل بارگیری / تخلیه کالا
– تاریخ صدور و حمل
– جزئیات محموله از جمله وزن خالص و ناخالص، نوع کالا، بسته‌بندی، ابعاد و تعداد
– هزینه حمل
راهنامه راه‌آهن:
راهنامه راه‌آهن توسط شرکت‌های راه‌آهن پس از تحویل کالا در ایستگاه‌های بارگیری صادر می‌شود. این سند به شرح زیر اطلاعات مهمی را شامل می‌شود:
– نام و آدرس گیرنده / فرستنده
– مشخصات محموله و بسته‌بندی شامل ابعاد و وزن، تعداد و …
– مشخصات واگن
– هزینه حمل
– نام ایستگاه مبدا / مقصد
رسید/ گواهی پستی:
رسید یا گواهی پستی، پس از دریافت کالا توسط اداره پست صادر می‌شود و تضمین می‌کند که کالا به آدرس صحیح در مقصد ارسال شود.
اسناد لازم برای فرایند حمل و نقل صادراتی:
این اسناد حمل برای مدیریت و اطمینان از صحت و سلامت فرایندهای حمل و نقل و ترخیص کالاهای بین‌المللی استفاده می‌شوند و اهمیت بسزایی در جنبه‌های تجاری و قانونی دارند.
۱. پیش‌فاکتور (Proforma Invoice):
پیش‌فاکتور یک سند تجاری است که برای نمایش قیمت و شرایط فروش کالاها به مشتری ارائه می‌شود. این سند قبل از صدور فاکتور نهایی صادر می‌شود و شامل اطلاعاتی مانند نام کالا، تعداد، قیمت و شرایط پرداخت است. پیش‌فاکتور به عنوان یک نماینده تجاری برای مشتری و فروشنده عمل می‌کند و معمولاً برای تعیین قیمت نهایی و تایید مشتری برای خرید استفاده می‌شود.
۲. فاکتور (Commercial Invoice):
فاکتور یکی از اسناد حمل و نقل است که شرح دقیقی از کالاهای فروخته شده به همراه شرایط مالی آنها را ارائه می‌دهد. این سند شامل اطلاعاتی مانند نام فروشنده و خریدار، جزئیات کالاها (نام، تعداد، قیمت و …)، شرایط پرداخت، شرایط حمل و نقل، و شرایط اقتصادی دیگر است. فاکتور به عنوان یک ابزار اصلی برای تسویه حساب و ترخیص گمرکی استفاده می‌شود و برای هر فرآیند تجاری بین‌المللی لازم است.
۳. گواهی مبدا (Certificate of Origin):
گواهی مبدا یک سند تجاری است که تایید می‌کند که کالاهای مورد نظر واقعاً از کشور یا منطقه‌ای به شماره ثبت شده در گواهی، تولید یا صادر شده‌اند. این سند اطلاعاتی مانند نام کشور تولید کننده، نام و توضیحات کالا، و تایید اینکه کالاها مطابق با معیارهای مورد نظر (مثلاً معیارهای بین‌المللی یا معیارهای ویژه) هستند را شامل می‌شود. گواهی مبدا برای مسائل ترخیص گمرکی، تعرفه‌های مشمول و همچنین تجارت بین‌المللی بسیار اهمیت دارد.
۴. لیست عدل بندی (Packing List):
لیست عدل بندی یا لیست بسته بندی، یک سند حمل و نقل است که جزئیات بسته بندی و شرح دقیقی از محموله‌های حمل شده را فهرست می‌کند. این سند شامل اطلاعات مانند تعداد بسته‌ها، نوع بسته بندی، ابعاد، وزن، و توضیحات اضافی مانند شرایط خاص بسته بندی است. لیست عدل بندی برای کنترل کیفیت، امنیت حمل و نقل، ترتیبات گمرکی و اطلاعات دقیق درباره محموله استفاده می‌شود.
۵. گواهی بازرسی کالا (Inspection Certificate):
گواهی بازرسی کالا یک سند است که تایید می‌کند که کالاها مطابق با استانداردها و شرایط تعیین شده تولید شده‌اند. این سند ممکن است توسط یک شخص یا نهاد مستقل صادر شود که به طور مستقل کیفیت، مشخصات فنی یا سایر موارد مربوط به کالا را بررسی کرده است. گواهی بازرسی کالا معمولاً برای تأیید کیفیت و مطابقت با استانداردهای مشخص شده در قراردادهای تجاری بین‌المللی استفاده می‌شود.
۶. گواهی صادرات (Export Certificate):
گواهی صادرات یک سند است که تایید می‌کند که کالاها وارد کشور خروجی شده‌اند. این سند ممکن است شامل اطلاعاتی مانند نام کشور مقصد، شرح دقیق کالا، مقدار وارد شده، و شرایط صادرات باشد. گواهی صادرات برای تسریع در روند ترخیص گمرکی و همچنین به عنوان اثبات برای ارزش کالا در کشور مقصد استفاده می‌شود.
۷. بیمه (Insurance):
بیمه یک سند حمل و نقل است که برای پوشش خسارات ممکن در حین حمل و نقل کالا صادر می‌شود. این سند شامل شرایط و پوشش بیمه، نام بیمه‌گر، نوع بیمه، و موارد دیگر مربوط به پوشش خسارت‌های احتمالی در طول مسیر حمل و نقل است. بیمه اهمیت بسزایی برای تضمین سلامت و امنیت کالا در طول مسیر حمل و نقل دارد.
شرکت دیده‌بان تجارت: ارائه‌دهنده خدمات جامع حمل و نقل صادراتی
شرکت دیده بان تجارت به عنوان یک نماینده برجسته خطوط حمل و نقل صادراتی، ارائه دهنده خدمات گسترده‌ای در زمینه حمل و نقل بین‌المللی کالاست که به مشتریان خود امکاناتی ارزشمند و کامل را ارائه می‌دهد. خدمات اصلی این شرکت عبارتند از:
- حمل و نقل دریایی: ارائه خدمات حمل و نقل کالاها از طریق دریا به مقاصد مختلف جهان، از جمله بارهای کامل کانتینری (FCL) و بارهای ناقص کانتینری (LCL). این شامل مدیریت کلیه جوانب مرتبط با حمل و نقل دریایی از جمله رزرو فضای کانتینر، ترتیبات بارگیری و تخلیه، و ردیابی کالا در طول مسیر است.
- حمل و نقل هوایی: ارائه خدمات حمل و نقل سریع کالاها از طریق هوا به مقاصد مختلف جهان. این شامل ترتیبات نهایی و تحویل کالا به شرکت‌های هواپیمایی معتبر، مانیتورینگ حمل و نقل کالاها، و مدیریت اسناد حمل و نقل هوایی است.
- حمل و نقل زمینی: ارائه خدمات حمل و نقل داخلی و بین‌المللی با استفاده از خودروهای وانت، کامیون‌ها و ریلی‌ها. این شامل جلوگیری از هزینه‌های اضافی، مسیریابی بهینه و مانیتورینگ حمل و نقل زمینی است.
4.مشاوره تجاری و گمرکی: ارائه خدمات مشاوره در زمینه‌های گمرکی، بیمه، انتخاب مسیر بهینه حمل و نقل، و شرایط تجاری بین‌المللی. این شامل تأمین اسناد و مدارک لازم برای ترخیص گمرکی و پشتیبانی در فرآیندهای تجاری است.
- خدمات اضافی: ارائه خدمات اضافی مانند بسته‌بندی، بیمه کالا، ذخیره‌سازی موقت، و خدمات اطلاعاتی مرتبط با حمل و نقل کالا.
شرکت دیده بان تجارت با تمرکز بر کیفیت، اطمینان و خدمات مشتری محور، به عنوان یک شریک قابل اعتماد در فرآیندهای حمل و نقل بین‌المللی شناخته می‌شود و به مشتریان خود اطمینان می‌دهد که کالاهایشان به مقصد به‌صورت سالم، به موقع و با هزینه‌های بهینه منتقل خواهند شد.
